کتاب “چک لیست” برگرفته از تجربیات آتول گوانده به عنوان یک جراح عمومی است. گابانده در این کتاب شواهد شگفت‌انگیزی از این موضوع را آشکار می‌کند که چگونه یک چک لیست ساده می‌تواند به طور باورنکردنی خطاهای انسانی را در مشاغل پیچیده‌ای چون هوانوردی، مهندسی و پزشکی کاهش دهد. بنابراین، اگر شما هم به دنبال شیوه‌ای ساده و مؤثر برای انجام صحیح کارها هستید و در محیطی دشوار، پیچیده و پرفشار کار می‌کنید، یا جراح و متخصص پزشکی هستید، به شما پیشنهاد می‌کنم خلاصه کتاب چک لیست را تا انتها بخوانید.
درباره نویسنده: آتول گوانده یک جراح عمومی در بیمارستان زنان در شهر بوستون ایالت ماساچوست و استاد رشته جراحی در دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد است. او در کنار نویسندگی برای مجله نیویورک تایمز، نویسنده کتاب‌های “بهبود” و “عوارض جانبی” است که دومین مورد در بین فینالیست‌های دریافت جایزه ملی کتاب قرار گرفته است. در سال ۲۰۱۰، او توسط نشریه تایمز به عنوان یکی از ۱۰۰ متفکر تأثیرگذار سال انتخاب شد.
چک لیست: راهی برای بهبود تصمیم‌گیری در پزشکی مدرن
پیشرفت چشمگیر و سریع در زمینه ادراک انسانی و تصمیم‌گیری، به شدت پیچیده و طاقت‌فرسا شده است. تصور کنید در دهه ۱۹۵۰ به علت حمله قلبی تحت درمان قرار گرفتید. دانش پزشکی در مورد علت بروز مشکلات قلبی در آن زمان چندان پیشرفته نبود و احتمالاً فقط برای شما مسکن و استراحت تجویز می‌کردند. خوشبختانه، دانش بشری از آن زمان تاکنون پیشرفت زیادی کرده است. تا ۶۰ سال پیش، پزشکان سرنخی برای درمان حمله قلبی نداشتند، در حالی که امروزه شیوه‌های بسیاری برای درمان این بیماری از جمله داروهای فشار خون، کاتالیزاسیون قلبی و حتی جراحی قلب باز در دسترس است. همچنین، روش‌های متعددی برای جلوگیری از بروز بیماری قلبی داریم که از داروهای پایین‌آورنده کلسترول تا انجام ورزش‌های مفید شامل می‌شود.
با این حال، در حوزه‌های پیچیده‌ای چون پزشکی، داشتن پایگاه وسیع اطلاعاتی به شمشیری دولبه تبدیل شده است. بر اساس داده‌های سازمان بهداشت جهانی، ما تاکنون بیش از ۱۳ هزار سندروم بیماری و آسیب را تعریف کرده‌ایم. اگر هزاران دارو و روش درمانی برای درمان بیماران را نیز به آن اضافه کنیم، متوجه می‌شوید که هیچ پزشک یا تیم پزشکی نمی‌تواند بر کل ذخیره دانش پزشکی موجود تسلط پیدا کند. این موضوع باعث شده تا پزشکان حس بی‌کفایتی داشته باشند. هرچند ما دائماً در تلاشیم تا دانش صحیح و به‌روز را به یاد بیاوریم و آن را سازماندهی کنیم، اما واقعیت این است که پزشکان، جراحان و پرستاران تحت فشار شدیدی برای تسلط بر آخرین تکنولوژی پزشکی و همزمان رسیدگی به چندین بیمار در آن واحد و اجرای دقیق گام‌های لازم برای انجام عمل‌های جراحی پیچیده هستند. علاوه بر این، همزمان باید با واکنش‌های پیش‌بینی‌نشده و عواقبی که در حین درمان بیمار رخ می‌دهد، روبرو شوند. بنابراین، کاملاً مشخص است که اگر بخواهیم از دانش گسترده پزشکی خود استفاده کرده و از بروز خطاهای مرگبار جلوگیری کنیم، به ابزار جدیدی احتیاج داریم.
اهمیت چک لیست‌ها در خلاصه کتاب چک لیست
استفاده از چک لیست به شما کمک می‌کند تا از بروز اشتباهات جدی اما قابل پیشگیری جلوگیری کنید. یک تیم جراحی در سانفرانسیسکو به هنگام درمان مردی که تصور می‌کردند زخمی کم‌عمق دارد، با شرایط وخیمی روبرو شدند. وقتی جراح شکافی در بدن بیمار ایجاد کرد، مقدار زیادی خون از بدن او بیرون پاشید و آنها متوجه شدند که آن زخم حداقل ۳۰ سانتی‌متر عمق دارد. بیمار در جریان یک مهمانی هالووین با نیزه مجروح شده بود. متأسفانه، قبل از عمل هیچ یک از اعضای تیم پزشکی از او نپرسیده بودند که با چه نوع سلاحی مجروح شده است. البته آن مرد از جراحی جان سالم به در برد، اما اشتباهات و اطلاعات نادرست در پزشکی ممکن است منجر به مشکلات جدی و یا حتی مرگ بیمار شود. در آمریکا، هر ساله بیش از ۵۰ میلیون جراحی انجام می‌شود و بیش از ۱۵۰ هزار نفر از این بیماران بعد از جراحی می‌میرند. بر اساس مطالعات انجام شده، در حدود نیمی از این مشکلات و مرگ و میرها قابل جلوگیری هستند. حال سوال اینجاست که چگونه می‌توانیم تعداد اشتباهات خود را کاهش دهیم؟ پاسخ ساده است: استفاده از چک لیست. کافی است به جای صرف میلیون‌ها دلار برای کاربرد آخرین تکنولوژی‌های روز، از ابزار چک لیست استفاده کنیم.
چک لیست‌ها مانند اسمشان ساده و شامل لیستی از گام‌هایی هستند که در حین عمل باید انجام شوند. متأسفانه، گاهی تیم پزشکی و افراد دخیل در جراحی گام‌های مشخصی را که برای حیات بیمار ضروری‌اند فراموش می‌کنند. چک لیست‌ها به عنوان یک چتر حمایتی برای اطمینان از انجام گام‌های بدیهی عمل می‌کنند. مثلاً پرسیدن این سوال قبل از جراحی: “بیمار با چه سلاحی مجروح شده؟” بخشی از چک لیست است. بعد از اینکه اصول ابتدایی را کنترل کردیم، از نظر ذهنی آمادگی بهتری برای روبرو شدن با مشکلات پیچیده‌تر و غیرقابل پیش‌بینی مختص هر بیمار خواهیم داشت. اگر در مثال مرد مجروح در هالووین پیش از جراحی از چک لیست استفاده می‌شد، تیم پزشکی برای خونریزی شدید و پیش‌بینی‌نشده آمادگی بهتری می‌داشت.
چک‌لیست باید تا حد امکان موجز و ساده باشد؛ یعنی شامل تمام گام‌های مهم باشد و امکان برداشت اشتباه را کاهش دهد. به نظر برخی، نوشتن چک‌لیست کار بیهوده‌ای است؛ آنها فکر می‌کنند چک‌لیست همان یادداشت‌های پراکنده‌ای است که گاهی روی کاغذهای باطله نوشته می‌شود. اما چک‌لیست واقعی، ابزاری قدرتمند است که تمام آیتم‌های ضروری را برای انجام یک کار شامل می‌شود و در عین حال مختصر و کاربردی است.
یکی از مهم‌ترین کارکردهای چک‌لیست در حوزه پزشکی است؛ برای مثال، کنترل آیتم‌های خطرناک پیش از عمل جراحی از اهمیت بالایی برخوردار است. این موارد اغلب نادیده گرفته می‌شوند و اگر به درستی بررسی نشوند، ممکن است فاجعه رخ دهد. مثلاً اگر آلرژی بیمار قبل از عمل شناسایی نشود، ممکن است بیمار به دلیل استفاده از یک داروی خاص جانش را از دست بدهد.
طراحی موثر برای کاهش خطاها در پزشکی و هوانوردی
البته چک‌لیست فقط باید شامل آیتم‌های مهم باشد و نباید شبیه دستورالعمل‌های طولانی نوشته شود. دنیل برمن، خلبان کهنه‌کار، که چک‌لیست‌های هوانوردی را برای شرکت‌های هواپیمایی تهیه می‌کند، می‌گوید چک‌لیست باید محدود و مختصر باشد. مثلاً در هر چک‌لیست ۵ تا ۹ مورد کافی است، زیرا اگر طولانی شود، افراد دچار حواس‌پرتی شده و مراحل مهم را نادیده می‌گیرند. همچنین، چک‌لیست باید کاربرپسند باشد.
برمن می‌گوید در طراحی اولین چک‌لیست خود، شاهد سردرگمی پرستاری بود که نمی‌دانست چگونه از آن استفاده کند. او به اشتباه، به جای خواندن گام‌ها در حین عمل و کنترل آنها، تمام گام‌ها را قبل از جراحی چک کرده بود. بنابراین، هنگام طراحی چک‌لیست باید مشخص کنید که آیا چک‌لیست باید «در لحظه» اجرا شود یا «بعد از انجام کار» به عنوان کنترل استفاده شود.
چک‌لیست باید به زبانی نوشته شود که برای کاربر آشنا و قابل درک باشد. برای مثال، چک‌لیست یک رستوران می‌تواند این‌گونه نوشته شود: “قاچاق!” که برای آشپز به معنای این است که همین الان باید قارچ‌ها را بپزد. پس وقتی چک‌لیستی طراحی می‌کنید، توجه داشته باشید که شامل موارد مهم، دقیق و کاربرپسند باشد.
وظایف پیچیده را نمی‌شود به تنهایی انجام داد
برای انجام این کارها ما به یک تیم متخصص نیاز داریم. اغلب ما در مواقع بروز بحران‌ها منتظر قهرمانانی هستیم که از در وارد شده و با استفاده از مهارت و تجربه خودشون همه مشکلات را در یک چشم به هم زدن حل کنند. اما در دنیای واقعی این تصورات که تخصص یک نفر برای حل مشکلات کافیه، ایده‌ای کاملاً اشتباهه و ما رو گمراه می‌کنه. باید بپذیریم که در شرایط خطرناک و پیچیده‌ای که هر روز با آنها مواجه هستیم، نیاز به یک تیم حرفه‌ای داریم.
شاید در گذشته برای ساخت یک بنا، حضور یک معمار متخصص کافی بود، اما امروزه تکمیل یک پروژه ساختمانی نیازمند تعامل و رابطه مؤثر میان چندین متخصص است که هر یک با بخشی در ارتباط هستند؛ مثلاً متخصص معمار، مکانیک و برق‌کار. همکاری مؤثر اعضای این تیم‌ها، به خصوص در زمان بروز شرایط اضطراری، بسیار مهمه.
در سال ۲۰۰۹ و بعد از سقوط هواپیمای هاتسون ریور، رسانه‌ها سالن‌برگر را به عنوان کاپیتان آمریکا و قهرمان سقوط معجزه‌آمیز هواپیما معرفی کردند که با مهارت خودش در به زمین نشاندن هواپیما باعث شد کسی جان خودش را از دست نده. اما سالن‌برگر عنوان کرد که موفقیت، کار تیمیه و تلاش‌های مشترک اون به همراه افسر ارشد پرواز جفی اسکیلز و سایر خدمه باعث شده تا فرود هواپیما موفقیت‌آمیز باشه.
در حوزه پزشکی و جراحی هم برای درمان یک بیمار به یک تیم از متخصصان نیاز داریم. متخصصان بیهوشی، پرستاران و جراحان باید در یک فرآیند موازی و همزمان و بر اساس یک همکاری مؤثر و دقیق از تخصص خودشون برای انجام یک عمل موفقیت‌آمیز استفاده کنند.
چگونه چک لیست‌ها در پروژه‌های پیچیده موفقیت ایجاد می‌کنند؟
پس همه ما باید بپذیریم که به هنگام مواجهه با وضعیت‌های پیچیده، اقدامات و مهارت‌های تیمی و نه تلاش‌های فردی باعث می‌شه پروژه پرچالش به موفقیت ختم بشه. در واقع، در این وضعیت‌ها ارتباط تیمی بسیار حیاتیه و داشتن چک‌لیستی از وظایف و اقدامات اصلی هر فرد واجبه.
خدمه پروازی را تصور کنید که در حال به زمین نشاندن یک هواپیما هستند. حالا تصور کنید در این شرایط دشوار و سخت، نتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. چه فاجعه‌ای رخ میده! کاپیتان نمی‌دونه که آیا باند فرودگاه برای فرود خالی هست یا نه؛ کمک‌خلبان هم نمی‌دونه چه زمانی باید کنترل هواپیما را به دست بگیره و خدمه پرواز نیز نمی‌دونند چه زمانی باید بازرسی ایمنی مسافران را انجام بدهند.
تیم‌هایی که وظایف پیچیده‌ای بر عهده دارند، باید ارتباطی یکپارچه و مستمر با یکدیگر داشته باشند. در مثال بالا، خدمه پرواز می‌تونستند از یک چک‌لیست استفاده کنند، اما تا زمانی که به خوبی با یکدیگر ارتباط نداشته باشند، اون چک‌لیست کاربردی نداره.
البته می‌تونیم با قرار دادن گام‌های درون چک‌لیست برای تقویت جریان اطلاعات، ارتباط میان اعضای تیم رو بهتر و کارآمدتر کنیم. برای مثال، بیا یک مهندس سازه در بوستان قبل از شروع هر مرحله از کار ساخت، از چک‌لیستی استفاده می‌کنه تا تیم پروژه با یکدیگر همکاری بهتری داشته باشند و مرتب اطلاعات‌شون رو به‌روزرسانی کنند.
اقدام بعدی در چک‌لیست که می‌تونه باعث تقویت ارتباطات اعضای تیم بشه، در نظر گرفتن زمان‌هایی برای تبادل نظر است. یعنی در ابتدای پروژه، تیم دور هم جمع می‌شن، خودشون رو معرفی می‌کنند و در مورد پیچیدگی‌ها و مخاطرات احتمالی با هم گفتگو می‌کنند. مطالعات نشون داده که افرادی که قبل از انجام یک فعالیت از نام سایر اعضای تیم مطلع نیستند، به خوبی افرادی که اسم هم را می‌دونند، خوب عمل نمی‌کنند.
به همین دلیل، گاوان در چک‌لیست جراحی ایمن، یک گام اجباری در نظر گرفته تا اعضای تیم جراحی پیش از عمل همدیگر را بشناسند. این رویکرد ارتباطی نسبت به کار گروهی باعث کاهش عوارض پزشکی می‌شه.
بنابراین، به خاطر بسپارید که در شرایط پرتنش و سخت، ارتباط صحیح ما بین اعضای تیم امری حیاتیه. وقتی تیم‌ها موقعیت‌هایی از پیش تعریف شده برای ارتباط با یکدیگر داشته باشند، با دنبال کردن چک‌لیست، جراحی موفق‌تر عمل خواهند کرد
چک لیست‌های پزشکی و نجات جان‌ها
چک لیست‌های پزشکی تاکنون جان افراد بسیاری را نجات داده‌اند. شاید تصور اینکه یک چک لیست ساده می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر روی دنیا بگذارد دشوار باشد، اما تحقیقات پزشکی که کاربرد چک لیست‌ها را بررسی می‌کنند، نشان داده‌اند که استفاده از این ابزار از اشتباهات زیادی جلوگیری کرده، باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها شده و مهم‌تر از همه، جان افراد بسیاری را نجات داده است.
برای مثال، در یکی از تحقیقات پزشکی که توسط متخصص مراقبت‌های ویژه، پیتر پرونووس، و با نام “ابتکار عمل کلیدی” انجام شد، هدف کاهش تعداد عفونت‌های بیماران بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بود. وریدهای مرکزی به راحتی دچار عفونت می‌شدند و این موضوع مشکلات مرگ‌باری را برای بیماران به وجود می‌آورد. برای بررسی میزان کاهش عفونت‌ها، چک لیستی تهیه شد که بسیار موفقیت‌آمیز بود و نتیجه این اقدام مبتکرانه، صرفه‌جویی ۱۷۵ میلیون دلاری و نجات جان ۱۵۰۰ نفر در ۱۸ ماه بود.
همچنین، نویسنده این کتاب و سازمان جهانی بهداشت با الهام از تجربه پیتر و تلفیق رشته‌های مهندسی و هوانوردی، چک لیستی تهیه کردند و آن را برای آزمایش به هشت بیمارستان در سراسر دنیا فرستادند. این اقدام که به نام “پویش جراحی ایمن” معروف شد، جان انسان‌ها را نجات داد. از بیمارستان‌ها خواسته شد تا از این چک لیست در جراحی‌های خود استفاده کنند. لیست فوق شامل ۱۹ مورد ضروری بود که از بررسی میزان خون احتمالی از دست رفته بیمار تا تأیید پذیرش درست بیمار را در نظر می‌گرفت. نتایج این کار شگفت‌انگیز بود و مرگ و میر در هشت بیمارستان یاد شده تا ۴۷ درصد کاهش پیدا کرد.
خود نویسنده کتاب نیز قدرت اثرگذاری چک لیست را تجربه کرده است. مثلاً در یک عمل جراحی، حین مرور چک لیست در مورد میزان خون احتمالی از دست رفته بیمار مشخص شد که هیچ واحد خون اضافی برای بیمار در نظر گرفته نشده بود. هرچند گابانده انتظار نداشت که بیمار در این عمل به تزریق خون احتیاج پیدا کند، اما بر اساس چک لیست، چند واحد خون اضافی برای عمل فراهم شد. در حین جراحی، گابانده به طور تصادفی قسمتی از بدن بیمار را برید و باعث ایست قلبی بیمار شد. وجود واحدهای خون اضافی جان بیمار را نجات داد و گابانده مطمئن شد که بدون چک لیست، این عمل به مرگ بیمار منتهی می‌شد.
کارایی چک لیست‌ها در زمینه‌های مختلف
چک لیست‌ها در زمینه‌های مختلفی کارایی دارند. بسیاری از ما در محیط‌های سخت و پرفشاری مانند محیط‌های پزشکی، شرکت‌های مالی، رستوران‌ها و هتل‌ها کار می‌کنیم و خبر خوب این است که استفاده از چک لیست در این محیط‌ها می‌تواند بازدهی کار ما را افزایش دهد.
برای مثال، سرآشپز جودی آدامس در رستورانی در بوستون از چک لیست‌ها استفاده می‌کند. از نظر دیگران، این چک لیست‌ها بیشتر شبیه به دستورالعمل پخت غذا هستند، زیرا در ظاهر چک لیست‌ها و دستورهای آشپزی عملکرد یکسانی دارند. آنها به ما می‌گویند چه کاری و در چه زمانی باید انجام شود. علاوه بر این، دستورالعمل‌های آشپزی او در آشپزخانه‌های محل کارش در معرض دید همه قرار دارد. این دستورات آشپزی چک لیست‌هایی هم دارند. کارکنان رستوران به کمک این چک لیست‌ها مطمئن می‌شوند که نیازها و سفارشات هر مشتری را به درستی انجام داده‌اند. همچنین، وقتی غذا برای ارسال به میز مشتری آماده شد، دستیار سرآشپز یا خود جودی موارد چک لیست را برای بار آخر چک می‌کنند تا مطمئن شوند که همه چیز مطابق با استانداردها است. این سیستم چک لیستی باعث شده تا رستوران “ریال تو” غذاهای فوق‌العاده‌ای به مشتریان ارائه دهد و جوایز مختلفی را دریافت کند. جودی به کمک این چک لیست‌ها توانسته تا نام و اعتبار رستوران “ریال تو” را در صدر بهترین رستوران‌های بوستون حفظ کند.
فعالان حوزه مالی و سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند از چک لیست برای جلوگیری از ریسک غیرضروری ناشی از تصمیمات شتاب‌زده یا ناآگاهانه استفاده کنند. کوک، یک سرمایه‌گذار ناشناس و مدیر یک صندوق سرمایه‌گذاری به ارزش یک میلیارد دلار، از یک چک لیست سه روزه استفاده می‌کند که به او و تیمش در تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاری در یک شرکت کمک می‌کند. این چک لیست برای کوک یک مزیت عمده دارد: بازدهی بالا. این روش دقیق و سریع برای ارزیابی سرمایه‌گذاری‌ها باعث سبقت گرفتن او از سایر سرمایه‌گذاران شده است. بنابراین، استفاده از یک چک لیست ساده در هر حوزه‌ای، از صنایع غذایی گرفته تا امور مالی و سرمایه‌گذاری، می‌تواند دستاوردهای قابل توجهی برای ما فراهم کند.
سخن پایانی خلاصه کتاب چک لیست
پیام اصلی کتاب این است که چک لیست‌ها ابزارهای کاربردی برای متخصصان و افراد حرفه‌ای هستند و کارایی آنها بسیار فراتر از یک لیست کار ساده برای افراد مبتدی است. استفاده از چک لیستی که به خوبی طراحی شده، در مدیریت شرایط پیچیده به ما کمک می‌کند و ما را از انجام اشتباهات مرگبار و خطرناک مصون نگه می‌دارد. کتاب “چک لیست” به ما یادآوری می‌کند که در دنیای پیچیده و پرفشار امروز، استفاده از چک‌لیست‌ها می‌تواند به طور چشمگیری خطاها را کاهش دهد و کیفیت کار را افزایش دهد. این کتاب نشان می‌دهد که چک‌لیست‌ها نه تنها ابزارهایی برای کنترل و نظارت هستند، بلکه ابزاری برای ارتقاء ارتباط تیمی و سازماندهی فعالیت‌ها نیز به شمار می‌روند.
چند تمرین کاربردی در خلاصه کتاب چک لیست:
آیا هنوز هم با وجود تجربه و تخصص‌تان در انجام وظایف، اشتباه مرتکب می‌شوید؟ پس وقت آن رسیده که چک لیست خودتان را خلق کنید. ممکن است ما برای تهیه چک لیست کارمان اهمال‌کاری کنیم، اما داشتن یک چک لیست اختصاصی به ما کمک می‌کند که موضوعات بدیهی که گاهی فراموش کرده یا نادیده می‌گیریم را پیش از انجام کار مدیریت کنیم. در صورتی که بررسی و کنترل این موارد پیش از اقدام ضروری هستند، بنابراین استفاده از یک چک لیست اقتصادی باعث می‌شود که جزئیات را نادیده نگیریم و در نتیجه اشتباهات کمتری مرتکب شویم.
آیا در انجام پروژه‌های تیمی خود به کمک نیاز دارید؟ بهتر است برای بررسی دسته‌جمعی چک لیست، یک جلسه تیمی برگزار کنید. وقتی یک پروژه تیمی را شروع می‌کنید، باید اطمینان حاصل کنید که تک‌تک اعضا نام و وظیفه سایرین را می‌دانند. این کار ساده کمک می‌کند تا اطلاعات راحت‌تر و سریع‌تر در تیم منتقل شوند و ارتباطات قوی و استوار باقی بمانند. پس قبل از انجام یک پروژه، خواه یک عمل جراحی باشد یا ساختن یک ساختمان، اعضای تیم را دور هم جمع کنید و در یک جلسه از همه آنها بخواهید تا خودشان را معرفی و نقش و مسئولیت‌های خود را مطرح کنند. همچنین از اعضای کلیدی تیم بخواهید تا انتظارات خود و هرگونه چالش احتمالی که ممکن است در مسیر انجام پروژه با آن مواجه شوند را مطرح کنند.
خرید اینترنتی کتاب چک لیست
با خرید نسخه اصلی کتاب “چک لیست”، شما به دنیای تازه‌ای از مدیریت کارایی و دقت در انجام وظایف پی خواهید برد.
نسخه اصلی کتاب چک لیست ابزارهای کاربردی برای کاهش خطاها در فعالیت‌های پیچیده بهت میده.
فرصت را از دست ندهید! درصورت نیاز و برای خرید کتاب چک لیست با تخفیف از فروشگاه کتاب خلاصینو روی لینک زیر کلیک کنید.
